Een tourniquet is een medisch hulpmiddel dat kan worden gebruikt om een slagaderlijke bloeding aan een arm of been tijdelijk onder controle te brengen. Het kan in sommige situaties letterlijk het verschil betekenen tussen leven en dood. Toch brengt het gebruik ook aanzienlijke risico’s met zich mee wanneer deze onjuist of in een verkeerde context worden gebruikt. In dit bericht leest u wat de voor- en nadelen van een tourniquet zijn en in welke situaties het wel of niet verstandig is om een tourniquet aan te schaffen.

Wat is een tourniquet?

Een tourniquet is een medische band die om een arm of been wordt aangelegd bij om de bloedtoevoer tijdelijk af te sluiten. Zo kan hevig bloedverlies naar aanleiding van een slagaderlijke bloeding worden beperkt tot er professionele medische hulp beschikbaar is. Tourniquets worden regelmatig opgenomen in BHV- en EHBO-uitrustingen en -koffers, vooral in sectoren met een hoger risico op letsel.

Hoe werkt een standaard tourniquet?

De meeste moderne tourniquets, zoals de CAT (Combat Application Tourniquet) of vergelijkbare modellen, bestaan uit een stevige band met een draaisysteem (windlass). Door middel van het aandraaien van de windlass wordt de tourniquet strak gedraaid om zo de bloeding te stoppen.

Toepassing stap voor stap (CAT-model):

1. Plaats de tourniquet circa 5-10 cm boven de wond.
   Noot: Plaats de tourniquet altijd tussen de wond en de romp en nooit over een gewricht.
2. Trek de band strak aan en bevestig de klittenbandsluiting.
3. Draai de windlass (de staaf) net zo lang totdat de bloeding stopt.
   Noot: Houd er rekening mee dat dit zeer pijnlijk is voor de patiënt. Toch is het noodzakelijk door te gaan totdat de bloeding is gestopt.
4. Zet de windlass vast in de houder om te voorkomen dat hij losraakt.
5. Noteer de tijd waarop de tourniquet is aangelegd; dit is belangrijk voor de medische hulpverleners.
6. Laat de tourniquet zitten tot professionele hulp aanwezig is.
   Noot: Maak de tourniquet nooit tussentijds los! Dit kan leiden tot plotselinge bloedingen of extra schade.

 

Wanneer een tourniquet levensreddend kan zijn

Een tourniquet kan van grote waarde zijn, mits deze correct en in de juiste context gebruikt wordt. Alleen wanneer directe druk of een drukverband de bloeding niet stopt en de hoeveelheid bloedverlies levensbedreigend is, wordt geadviseerd een tourniquet te gebruiken. In risicovolle werkomgevingen waar wordt gewerkt met zwaar en gevaarlijk apparatuur, zoals industrie, bouw, transport of landbouw, kan het hebben van een tourniquet zeer waardevol zijn voor uw BHV-organisatie. Houd er rekening mee dat uw BHV-team ook daadwerkelijk getraind is in het gebruik van een tourniquet!

 

De risico’s van een tourniquet

Hoewel een tourniquet levens kan redden, zijn er ook belangrijke risico’s en aandachtspunten waar rekening mee moet worden gehouden. Zo kan het gebruik leiden tot:

• Zenuw- en/of spierbeschadiging door te strakke of langdurige toepassing
• Verlies van het ledemaat door zuurstoftekort in het weefsel
• Ernstige pijn bij de patiënt
• Complicaties bij verkeerd gebruik
  Daarom geldt: een tourniquet mag alleen worden gebruikt door iemand met de juiste kennis en training

Wegens deze risico’s dient een tourniquet alleen te worden gebruikt als laatste redmiddel. In de meeste gevallen kan een bloeding beter worden gestopt door:

• directe druk op de wond;
• het aanleggen van een drukverband; en/of
• het omhoog brengen van het gewonde ledemaat.

Alleen wanneer dit allen niet voldoende is, is het gebruik van een tourniquet aan te raden.

 

Moet ik een tourniquet toevoegen aan mijn BHV-uitrusting?

Een tourniquet kan een waardevolle toevoeging zijn aan uw BHV-uitrusting, mits de risico’s goed zijn overwogen.
Bij Nu-Swift Brandbeveiliging adviseren wij:

• Gebruik een tourniquet alleen bij levensbedreigend bloedverlies wegens een slagaderlijke bloeding.

• Een tourniquet is geen vervanging voor een drukverband of directe druk, alleen als laatste redmiddel.

• Zorg dat medewerkers en/of het BHV-team goede instructie of training hebben gehad.

• Het gebruik van een tourniquet is altijd een tijdelijke oplossing. Schakel na gebruik altijd professionele medische hulp in.

In omgevingen met een verhoogd risico op ernstig letsel – zoals bouw, industrie en transport – kan een tourniquet een belangrijke aanvulling zijn op de bestaande BHV-voorzieningen. In overige situaties is een tourniquet vaak overbodig en richt dit meer schade aan dan dat het voorkomt.